العالم - گوناگون
"انفجار پرتو گاما (Gamma-ray burst) به فوران ناگهانی و شدید پرتو گاما در اعماق کیهان گفته می‌شود. این پدیده ده‌ها سال به عنوان یکی از پدیده‌های مرموز اخترشناسی شناخته می‌شد. امروزه معلوم شده است که برخی از این انفجارها مربوط به ابرنواخترها، و برخی دیگر مربوط به "مغنااخترها" هستند.
محققان دانشگاه "بث" انگلیس موفق شدند نوعی از این انفجار را با وضوح خوبی رصد نمایند.
پروفسور "کارول ماندل"( Carole Mundell) محقق ارشد این پروژه گفت: شدت این انفجار به حدی بود که امکان مشاهده آن با یک دوربین دوچشمی نیز فراهم بود.
وی افزود: معمولا این انفجارها به صورت لحظه‌ای دیده می‌شوند اما این بار این انفجار بیش از 100 ثانیه به طول انجامید و ما توانستیم رصد خوبی داشته باشیم.
ماندل خاطرنشان کرد: این اتفاق غیر معمول خوشبختانه به ما اجازه داد تا تلسکوپ رادیویی را به خوبی مستقر کنیم و با جزئیات خوبی آن را رصد کنیم.
با استفاده از تلسکوپ رادیویی تیم تحقیقاتی موفق شدند به اطلاعاتی درباره این ستاره دست پیدا کنند.
اطلاعات تیم تحقیقاتی نشان می‌دهد که میدان‌های مغناطیسی در اطراف یک سیاهچاله جدید شکل گرفته‌اند و حجم زیادی از انرژی و مواد بازمانده از انفجار به فضای بیرونی گسیل داشته شده است.
پروفسور ماندل درباره اهمیت این رصد گفت: کار ما اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت زیرا نشان می‌هد که میدان مغناطیسی نزدیک به سیاه چاله مرکزی وجود دارد که می‌تواند مواد و انرژی‌هایی که از ستاره منفجر شده باقی مانده‌اند را هدایت کند.
کشف این انفجارها به دهه ۱۹۶۰ باز می‌گردد. در این زمان تعدادی از ماهواره‌های نظامی "بادبان" که برای ردیابی انفجارهای هسته‌ای اتحاد جماهیر شوروی از سوی آمریکا به جو زمین پرتاب شده بودند، به جای تشخیص انفجار هسته‌ای بر روی زمین، انفجاری بسیار نیرومندتر را در پشت خود و در ژرفای کیهان یافتند.
ماهواره‌های نظامی بادبان به منظور آشکارسازی انفجارهای هسته‌ای ناقض قرارداد ممنوعیت آزمایش‌های هسته‌ای طراحی و پرتاب شده بودند. تا سال ۱۹۹۰ هیچ‌یک از منابع این پرتوها کشف نشده بود و تنها چیزی که دانشمندان در مورد سرچشمه آن‌ها می‌دانستند این بود که آن‌ها از فضای بیرون جو زمین سرچشمه می‌گیرند.
"برتو مونارد" (Berto Monard) نخستین اخترشناس آماتوری است که یک انفجار پرتو گاما را مشاهده کرد. "برتو مونارد" که در آفریقای جنوبی زندگی می‌کند، این فوران گاما را در روز ۲۵ ژوئیه ۲۰۰۳، هفت ساعت بعد از فوران اصلی با تلسکوپ ۱۲ اینچی یا حدوداً ۳۰ سانتی‌متری‌اش رصد کرد.
ماهواره "سوییفت " که متعلق به "سازمان فضایی آمریکا"(ناسا) است، نشان داده‌است که خیلی از فوران‌های پرتو گاما، انفجارهایی همانند ابرنواخترهایی هستند که در پایان عمر ستارگان ابرپرجرم به وجود می‌آیند.
بر پایه برخی از نظریات، در این انفجارها، هسته زیرین ستاره مستقیما یک سیاهچاله ستاره وار را تشکیل می‌دهد.
انرژی آزاد شده ناشی از این عمل، 100 بار بیشتر از انرژی آزاد شده در ایجاد منشاء یک ستاره نوترونی است. این پدیده‌ها میان چند صدم ثانیه و چند ساعت دوام می‌آورند.
با توجه به زودگذر بودن این پدیده، ظاهراً مکان یابی چشمه آن‌ها باید کار مشکلی باشد، اما این طور نیست. خود انفجار گاما زودگذر است و معمولا حدود چند ثانیه طول می‌کشد، اما در کنار پرتو گاما امواج رادیویی و گاه نور مرئی نیز از محل انفجار ساطع می‌شود و بر خلاف پرتوهای گاما پیامدهای رادیویی آن می‌توانند تا هفته‌ها ادامه داشته باشند.
نتایج این تحقیق در ژورنال علمی Nature منتشر شده است.
ایسنا