العالم - ایران/سیاسی
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بعدازظهر امروز (سه‌شنبه) در مراسم گشایش رسمی انجمن علمی دیپلماسی ایران در سالن شهید سپهبد قاسم سلیمانی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه طی سخنانی با تبریک دهه فجر انقلاب اسلامی به نقش دیپلماسی در روابط بین الملل و زندگی روزمره ساکنان کره خاکی پرداخت و عنوان کرد: با توجه به تصورات نادرست از دیپلماسی در کشور مایلم اهمیت دیپلماسی را برای آینده کشور بیان کنم.
بعید می دانم از زمانی که ارتباطات بین اقوام و ملت ها شروع شد، این ارتباطات بدون استفاده از فنی به نام دیپلماسی به نام روش ارتباط گیری به نام کاستن هزینه ها، نهادینه کردن دستاوردها، توانسته باشد نظم ونسقی به ارتباطات بین اقوام و گروه ها بدهد.
وی گفت: هر ابزاری که برای پیشبرد اهداف استفاده شده در نهایت بدون نوعی گفتگو و نوعی مذاکره و نوعی دیپلماسی نتوانسته نتیجه آن تلاش ها را به ثمر برساند.
ظریف با بیان اینکه در دنیای امروز ابزار قدرت متنوع شده و در جهان در حال تحول و در حال گذار، ابزار قدرت نمی تواند فقط ابزار مادی قدرت باشد، اظهار داشت: زمانی تنها ابزار قدرت جنگ بود، قدرت نظامی بود، دولت ها هم انحصار ابزار جنگی را داشتند، حتی در تعریف دولت برای اینکه استقلال دولتی را بشناسند توانمندی استفاده از ابزار خشونت سازمان یافته، یکی از ضرورت های دولت شد.
وی گفت: طبیعی بود ملاک و میزان قدرت یک کشور تعداد ارابه های جنگی و قایق های توپدار باشد. دیپلماسی هم در آن زمان وجود داشت، کدام جنگ بدون مذاکره پایان یافت؟ اما دیپلماسی یک وسیله ای بود برای استفاده از یک نوع قدرت، در واقع آنچه در صحنه میدان عملی می شد دیپلمات ها براساس توانمندی همان را با یک زبانی تبدیل به واقعیات می کردند. گرچه در بسیاری شرایط دیپلمات ها می توانستند یک شکست قطعی را به کمتر از شکست تمام کنند.
ظریف افزود: دیپلماسی به شدت مورد بی توجهی و ظلم قرار گرفته وقتی که قرارداد ترکمانچای به عنوان یک قرارداد ننگین شمرده می شود بدون اینکه توجه شود دیپلمات ها به جای اینکه مرز کشور به قزوین تمام شود به رود ارس کشاند. قدرت نظامی قدرتی بود که بر میدان حکومت می کرد و در میدان دیپلماسی دست دیپلمات ها را می بست ولی آن دیپلماتی که توانست از ارتش شکست خورده در کناره قزوین مرز کشور را در ارس بنا کند، تلاشی کرد برای اینکه آن قدرت را قدری تعدیل کند.
وی گفت: این تازه مربوط به زمانی بود که قدرت با قایق های توپدار، ارابه ها و تعداد تانک و توپ ها شناخته می شد. به تدریج منابع قدرت متکثر شد، وقتی قدرت اقتصادی به میان آمد، دیپلماسی اقتصادی هم رشد کرد. قدرت فرهنگی به میان آمد، شاهد دیپلماسی فرهنگی بودیم. در دهه 70 میلادی یکی از ابزارهایی که آمریکا در برخورد با شوروی استفاده می کرد، دیپلماسی آموزشی بود. تعداد موسسات تحقیقاتی و آموزشی آمریکا در شوروی نشانگر اهمیت منابع تکثر قدرت و تکثر انواع دیپلماسی بود. در دنیای امروز ما منابع قدرت به شدت دچار تحول شده است.
وزیر خارجه بیان کرد: یعنی ارتش آمریکا میزان هزینه ای که برای فائق آمدن بر قلب ها و مغزها می کند بسیار هزینه سنگینی است. شاید از بودجه نظامی بسیاری از کشورها، به مراتب بیشتر باشد. آموزشی که به یک سرباز آمریکایی داده می شود در حوزه فرهنگ بسیار قابل توجه است. این نشانگر این واقعیت است که دنیا پذیرفته ابزار و منابع قدرت متکثر شده است. آن کسی که تفنگ دستش است آن هم به این تکثر و تنوع منابع قدرت باورمند شود و از این تکثر و تنوع منابع قدرت استفاده کند
رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: امروز دیپلماسی نه فقط ابزار نهادینه کردن دستاوردهای قدرت و کاستن هزینه های شکست، بلکه خود یک عامل قدرت است. یعنی شما بدون دیپلماسی نمی توانید دستاوردهای قدرت را نهادینه کنید.
وزیر خارجه ادامه داد: علاوه بر آن بدون دیپلماسی نمی توانید قدرتمند باشید. به دیپلماسی نیاز دارید که دستاورد میدانی داشته باشید، این واقعیت نه به معنای تسلیم است و نه به معنای پذیرش سلطه و نه به معنای قبول نظرات دیگران است.
ظریف اضافه کرد: این واقعیت به معنای این است که کشورهای کم قدرت تر هم می توانند در عرصه جهانی با استفاده از ابزاری که نیازمند قدرت مادی نیست، حضور فعال تری داشته باشند.
وزیر خارجه ایران بیان کرد: چند نفر از مردم عادی اسم کشور دماغه سبز را شنیده اند ولی به خاطر این دیپلمات قوی این کشور نقش اساسی در تدوین حقوق بین الملل دریاها داشت.
وی همچنین گفت: اگر قرار بود ملاک تعیین کننده نقش یک کشور هزینه نظامی آن باشد امریکا 600 میلیارد دلار هزینه نظامی اشت ما شش میلیون دلار، عربستان 76 میلیارد دلار، آیا عربستان از ما قوی تر است؟
ظریف با بیان اینکه ابزار قدرت ما تکیه بر مردم است، اظهار داشت: اینکه شما یک آدمی داشته باشید مثل برادر عزیزم شهید سپهبد سلیمانی که بعد از شهادتش قدرتش بیشتر از قبل از شهادتش باشد، سلیمانی وقتی هم بود بسیار موثر و بی نظیر بود ولی بعد از شهادتش بی نظیرتر شد چون فقط ابزار مادی قدرت نیست که برای شما قدرت می آفریند.
وی گفت: اگر قبول داریم که باید قبول داشته باشیم که شهادت می تواند قدرت بیافریند چرا قبول نداریم که دیپلماسی هم می تواند قدرت بیافریند. ابزار قدرت در جهان پساغربی متکثر شده است.
رئیس دستگاه دیپلماسی عنوان کرد: دیپلمات خوب می تواند یک کشور ضعیف را در صحنه بین المللی معرفی و قدرتمندتر از صحنه بین المللی استفاده کند و یک دیپلمات ضعیف می تواند کشور را ضعیف تر کند. دیپلمات می تواند واقعیت های پیرامونی را تعدیل کند.
ظریف با بیان اینکه دیپلماسی در برابر قدرت نظامی نیست، اظهار داشت: برخی دوستان ما فکر می کنند اگر بپذیرند دیپلماسی مهم است یعنی بپذیرند ما باید واداده باشیم. دیپلماسی در کنار قدرت نظامی است. همین ساختمان که به نام شهید سلیمانی نامگذاری شده هر سه شنبه شاهد یک جلسه مهم بین بنده و آقای سلیمانی بود که چگونه می شود دیپلماسی در کنار میدان استفاده شود. هر زمان دیپلماسی نیاز به میدان دارد از آن استفاده کنیم و برعکس.
وی بیان کرد: به جرات می گویم در مذاکرات بُن در صلح افغانستان اگر حمایت های سردار سلیمانی نبود امکان نداشت توفیقاتی را که در کنفرانس بُن به دست آوردیم، به دست آوریم. میزان کمکی که سردار سلیمانی برای دستیابی به توافق بُن کرد، از میزان کمک هر کسی بیشتر بود.
وزیر خارجه عنوان کرد: دیپلماسی و توان میدانی مکمل هم هستند نه تضعیف کننده هم.
ظریف در ادامه اظهاراتش خاطرنشان کرد: دیپلماسی ما براساس باور و فرهنگ ایثار و شهادت است، همه ما برآمده از این مردم هستیم. یعنی همان که موشک ما را می سازد برادرش در وزارت خارجه است. این نیست که یک قشری از برخی کشورها به سمت کارهای نظامی بروند و یک قشر برتر متمول به سمت کارهای دیپلماسی بروند. قدرت ما از بطن مردم است، صنایع نظامی ما را همین مردم ساخته اند. صنایع نظامی ما از جای دیگر نیامده و بپذیریم همه چیز ما مردم است و دیپلماسی ما هم مردم است. اگر بپذیریم مبنای قدرت ما مردم است، اقتصادیون، نظامیان، فرهیختگان و دانشگاهیان ما و ... همه می شوند تبلور مردم.
رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: هیچ توافقی در هیچ زمانی چه توافق خوب یا بد بدون دیپلماسی و مذاکره به دست نیامده است. مذاکره چیز بدی نیست، ابزار است و قرار است همه از این ابزار استفاده کنیم. آن کسی که می جنگد حتی اگر پیروز شد باید مذاکره و توافق کند.
ظریف گفت: در میدان جنگ خیلی چیزها تعیین می شود ولی آینده تعیین نمی شود، آینده در مذاکره تعیین می شود.
وزیر خارجه افزود: مذاکره خودش مقاومت است. در روزهایی از مذاکرات برجام خیلی از همکاران من راحت تر بودند در جبهه بودند تا در پشت میز مذاکره، چون مذاکره هم همان است. در جبهه می شود تسلیم دشمن شوید، در مذاکره هم می شود تسلیم شود. حتی برای گفتگو نمی توانید بدون باور کردن خودتان، گفتگو کنید.
وی گفت: خیلی از همسایگان می گویند چرا ما را تحویل نمی گیرند؟ به خاطر این است که خودشان را باور نکرده اند.
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: دنیای کنونی، دنیای دیگری است. ابزارهای دنیای کنونی ابزارهای دیگری هستند، دیپلماسی یکی از این ابزارهاست. انشاءالله این انجمن در این مسیر در جهت اهداف انقلاب اسلامی در گام دوم نقش خوبی را ایفا کند.
ظریف همچنین گفت: وقتی وزیر شدم تلاش داشتیم دانشکده روابط بین الملل وزارت خارجه را به دانشکده علوم دیپلماسی تبدیل کنم، ولی اینکه این دانشکده روزها و هفته های آخرش را بگذراند زیاد است، و ما به هر وسیله ای متوسل شدیم، اگر موفق نشدم به خاطر تلاش نکردن نبوده به خاطر ناکامی در تلاش بوده است.
فارس