العالم _ ایران / علمی
سیدمحمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در گفتگوی اختصاصی با شبکه العالم به سوالاتی درباره گواهینامه صلاحیت حرفه ای، مدارس خاص یا غیر دولتی، ضوابط فعالیت مدارس خارجی و بین المللی در ایران، آینده شغلی دانش آموزان و وضعیت معیشتی معلمان پاسخ داد.
مشروح این گفتگو به شرح ذیل است؛
العالم: وظیفه و برنامه اصلی وزارت آموزش و پرورش چیست؟
بطحایی: بخش عمده برنامه آموزشی و درسی در ایران به عهده وزارت آموزش و پرورش است از همین رو وزارت آموزش و پرورش مهمترین نهاد تعلیم و تربیت رسمی قبل از آموزش عالی وظیفه دارد بچه ها را برای زندگی آینده با مهارت ها و دانش های لازم آماده کند.
در حال حاضر مهم ترین برنامه و نقشه راه نظام آموزش و پرورش ما، "سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش" است که همان طور که گفته شد نقشه راهی برای وزارت آموزش و پرورش است که بچه ها بعد از ورود به مدرسه طی 12 پایه تحصیلی به مراتبی از حیات طیبه در ساحت های فردی، اجتماعی، ملی و جهانی نائل شوند.
العالم: هدف اصلی وزارت آموزش و پرورش چیست؟ و برای توسعه شیوه های آموزشی در ایران به گونه ایی که با شرایط امروز مطابقت داشته باشد چه اقداماتی صورت گرفته است؟
بطحایی:آنچه که نیازهای امروز جامعه بشری است چه نیازهای فردی و چه نیازهای اجتماعی مهمترین مؤلفه در تعیین هدف های نظام آموزش و پروش ما است و ما آخرین باری که هدف های آموزش و پروش را بازنگری کردیم نزدیک به دو سه ماه پیش بود که هدف ها بعد از یک دهه ی طولانی مورد بازنگری قرار گرفت در این بازنگری به نیازهای فردی و اجتماعی متناسب با شرایط امروز جامعه توجه شد.
بچه ها بر اساس این اهدافی که در دوره های مختلف تحصیلی به تصویب رسید باید آماده شوند که چگونه مهارت ها و توانایی ها و دانش های مورد نیاز خود را به دست آورند و بتوانند در زندگی فردی و اجتماعی خود از این آموزش ها بهره بگیرند و مورد استفاده قرار دهند البته همانطور که در مقدمه گفته شد زیر بنای تعلیم و تربیت ما بر گرفته از آموزه های دینی و اسلامی است .
آموزش و پروش و دوره 12 ساله متناسب با آن چیستی و چرایی نیازهای جدید جامعه را هم مورد توجه در ابعاد مختلف تکنولوزی، زیستی ومحیط زیست و آن مهارت هایی که بچه ها در دنیای پیچیده امروز به آن نیاز دارند در مدارس ما مورد تمرین و ممارست قرار بگیرد.
العالم: نظر شما در مورد تغییر روش های آموزشی در ایران از حفظیات به آموزش مهارت ها چیست؟
بطحایی: این سوال از این جهت مهم است که شاید یکی از نقاط ضعف نظام آموزشی ما مانند بسیاری از کشورها، این موضوع است. یعنی ما یکی از چالش هایی که با ان مواجه هستیم، تمرکز فراوان بر حافظه محوری و محفوظات دانش اموزان است. اینکه بچه ها در طی 12 سال آنچه که می آموزند سهم زیادی از آن تکیه بر محفوظات و حافظه محوری است. از این رو این سند تحول یکی از تاکیداتش این است که بچه ها در سبد یادگیری بچه ها سهم حافظه محوری و محفوظات کاهش پیدا کند و تمرین، ممارست و مهارت آموزی در شئونات مختلف و مهارت های اجتماعی و فردی و مهارت های تکنولوژی نیاز است.
العالم: روند آشنایی با مهارت ها و تاثیر ان در آینده شغلی دانش آموزان چگونه است؟
بطحایی: ما امروز در رشته های نظری در دوره متوسطه به تدریج در برنامه درسی شان مهارت های پایه را ولو 24 تا 48 ساعت در طول شش ماه گنجانده ایم تا حدودی با زمینه های اشتغال بعد از دوره های آموزشی بتوانند اشنا شوند. در انواع مهارت هایی که شروع کردیم این توسعه مهارت ها صرف نظر از رشته هایی است که بچه ها صرفا در شاخه فنی حرفه ای و یا کار و دانش مشغول به کار هستند .
بچه هایی که در رشته های نظری تحصیل می کنند همراه و همزمان با تحصیل دروس رشته های خودشان مهارت هایی را باید تمرین کنند از جمله هنرها و صنایع دستی، ادبیات و شعر و ... که البته ما به جهت اینکه بخشی از اینها در ساعت فوق برنامه ارائه می شود کاملا در برنامه درسی نیست، خارج از برنامه بوده و به صورت آزمایشی شروع کردیم و دستاوردهای خوبی هم دارد.
باید تاکید کنم که در قوانین کشور هم این موضوع مورد تاکید قرار گرفته و وزارت آموزش و پرورش مکلف به این کار هم شده سلیقه دولت و یک فرد خاص نیست و قوانینی که به تصویب مجلس هم رسیده هم به این موضوع تاکید دارد که دانش اموزان بعد از تحصیل حداقل به یک مهارت آشنا شده باشند.
در دوره متوسطه سه شاخه تحصیلی داریم؛ یک عده وارد شاخه نظری میشوند و عده ای وارد شاخه فنی و حرفه ای و کارو دانش می شوند و دانش آموزان طی سه سال این دو شاخه بسته به اینکه در چه رشته ای ادامه تحصیل دهند با مهارت های پایه آشنا میشوند و آشنایی شان به نحوی است که بعد از دیپلم این توانایی را دارند که به یک شغل وارد شوند مثلا آنکه در رشته الکترونیک درس می خواند می تواند در حوزه های مرتبط وارد شغل شود.
العالم: ضرورت داشتن گواهینامه صلاحیت حرفه ای و کاربرد آن چیست؟
بطحایی: در حال حاضر برای اشتغال در مشاغل مختلف خیلی سخت گیری برای گواهی نامه ها و آن مدارک نمی شود، البته این یک نقص است. مدتی پیش تلاش زیادی در این زمینه صورت گرفت تا افرادی که می خواهند در مشاغل مختلف مشغول بشوند دارای گواهی صلاحیت حرفه ای باشند. آنچه که به عنوان گواهینامه صلاحیت حرفه ای از آن یاد می کنند. البته در برخی از مشاغل برای کارفرمایان داشتن گواهینامه صلاحیت حرفه ای شرط لازم است و از این افراد این مدرک را مطالبه می کنند اما در برخی مشاغل اینگونه نیست یعنی کارفرمایان چنین گواهینامه ای را طلب نمی کنند.
از نظر قانونی الزامی در این زمینه نداریم به جز مشاغلی که در ارتباط با مشاغل حکومتی است یا مشاغلی که در بخش های حاکمیتی هستند و لازم است تا فرد گواهینامه های صلاحیت حرفه ای را داشته باشد که از جمله آنها گواهینامه هایی است که در آموزش و پرورش این فرد در یک رشته ای مثل صنایع چوب یا الکترونیک که قبلا مثال زدم، آن فرد گواهینامه ای را کسب کرده باشد.
معمولا کارفرمایان تمایل به این دارند که افرادی را که می خواهند به خدمت بگیرند کسانی باشند که این گواهینامه سلامت را داشته باشند چرا که این افراد با دوره های آکادمیک آن رشته آشنایی دارند و با بهداشت محیط کار آشنا هستند و با خطرات و ابزارآلات آن رشته آشنا هستند و مهارت هایی مختلفی که برای آن شغل نیاز است آشنا شدند و معمولا این افراد کارایی و اثر بخشی بیشتری در شغل خود دارند اما به عنوان یک الزام نیست و البته همانطور که در سوال اشاره شد نداشتن این قانون باعث کم استقبالی از رشته های فنی می شود.
العالم: وضعیت مدارس غیر دولتی و غیرانتفاعی در ایران چگونه است؟ آیا با اصل قانون اساسی که مرقوم داشته که دولت باید بانی اموزش کشور باشد نیست؟
بطحایی: مدارس خاص یا مدارس غیر دولتی که در ایران داریم که در حال حاضر حدود 10درصد دانش آموزان کشورمان در این مدارس تحصیل میکنند. مدارس غیر دولتی همانند مدارس دولتی کاملا ملزم به اجرای برنامه های اموزشی و درسی رسمی هستند که به آنها ابلاغ میشود. البته مدارس غیردولتی در کنار برنامه رسمی برنامه های فوق برنامه ای را هم برای دانش آموزان پیش بینی و ارائه میکنند که آن هم چاچوب های خاص خود را دارد و به انها ابلاغ میشود.
نکته ای که در سوال شما وجود داشت که باید توضیح داده شود این است که آحاد مختلف جامعه در انتخاب مدرسه اختیار دارند یعنی هیچ الزامی نیست فردی دانش آموزش خود را به مدرسه غیردولتی ببرد یا اجباری باشد که به مدرسه دولتی برود. افراد بنابر تمایلشان میتوانند مدرسه را انتخاب کنند و فرزند خود را در آن مدرسه ثبت نام کنند.
نکته ای که باید ذکر شود این است که ما برای آن 90 درصدی که در حال تحصیل در مدارس دولتی هستند که هزینه تحصیلشان را دولت پرداخت میکند و ان 10 درصدی که در مدارس دولتی تحصیل میکنند هزینه تحصیلی که از اولیا دریافت میشود برای هزینه های جاری مدرسه است وگرنه برای سایر مسائل مانند تالیف کتاب های درسی و سایر برنامه هایی که به صورت متمرکز به مدارس ابلغ میشود، این هزینه ها به عهده دولت است و افراد خودشان انتخاب میکنند و مدرسه را انتخاب میکنن. ما نظام نظارتی نسبتا دقیقی را در مدارس غیر دولتی داریم که احیانا اجحاف به حق دانش اموزان یا اولیا نشود یا شهریه های زیاد اخذ نگردد.
البته این به این معنا نیست که تخلفی صورت نمیگیرد اما این نظام نظارتی، تمام تلاش خود را میکند که بر اساس تعرفه هایی که توسط دولت تعیین و ابلاغ میشود، این شهریه ها اخذ گردد و اجحافی صورت نگیرد.
العالم: جناب وزیر وضعیت مدارس خارجی و بین المللی در ایران چگونه است؟
بطحایی: در کشور ما مانند بسیاری از کشورهای دیگر که اتباع خارجی دارند، مدارس خارجی داریم که بر اساس مقررات از دولت مجوز میگیرند و دانش اموزان اتباع خارجی را ثبت نام می کنند و در حال حاضر اتباع مختلفی ترجیح میدهند که در مدارس خاجی ثبت نام کنند. البته در داخل کشور تعدادی مدارس بین المللی نیز داریم که اینها مدارسی هستند که با مجوز دولت ثبت نام میکند و مطابق نظام اموزش بین المللی کار میک نند و گواهینامه ها بین المللی و مورد اعتبار مجامع بین المللی هستند ثبت نام می کنند و ادامه تحصیل می دهند
العالم: آیا تفاوتی میان مدارس کمتر برخوردار و برخوردار وجود دارد؟
بطحایی: بله تفاوت بین مدارس کمتر برخوردار و برخوردار متاسفانه وجود دارد. البته در طی سالهای گذشته به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این تفاوت و به اصطلاح نابرابری در دسترسی به فرصت های آموزشی که یکی از شاخص های مهم در برنامه ریزی آموزشی است. یعنی یک نظام آموزشی موفق، نظامی است که بین بچه هایی که در مناطق شهری و یا روستایی زندگی میکنند در دستیابی به فرصت های آموزشی، تفاوتی نداشته باشد یا خیلی کم باشد و ما جهت برابری این فرصت، یکی از موفق ترین تجربیاتی که کشور ما بعد از انقلاب دارد، مدارس شبانه روزی است. مدارس شبانه روزی آن دسته از مدارسی است که بچه های مناطق محروم که امکان دسترسی به سطح بالاتر و باکیفت در اموزش را ندارند به مراکزی مراجعه میکنند و از اول هفته تا آخر هفته در مدرسه هستند و امکانات و معلمان خوب در اختیار آنهاست و همچنین خدمات شبانه روزی است. یعنی خوابگاه و غذا به این دانش آموزان داده میشود.
یکی از روش هایی که این فاصله کاهش میدهد مدارس شبانه روزی است که افزایش پیدا کرده است. البته با بهبود ساختار نیروی انسانی در سالهای اخیر و ما بیش از 70 درصد معلمین ما دارای مدرک تحصیلی لیسانس یا بالاتر هستند یعنی دوسوم نیروی انسانی که امروز در اموزش و پروش در حال کار هستند دارای مدرک تحصیلی لیسانس یا بالاتر هستند. این عدد تا 30 سال پیش حدود 25 درصد بود ودر طی این سالها با رشد بسیار خوبی ما در این زمینه مواجه شدیم
ما در حال حاضر حدود 25 درصد از دانش اموزان در مدارس روستایی در س میخوانند البته این درصد در طی سالهای گذشته به دلیل مهاجرت هایی که از روستا به شهرها انجام شده، کاهش پیدا کرده اما به دلیل عدالت آموزشی ما امروز مدارسی را در روستا ها داریم که با 3 یا 4 دانش آموز، یک معلم با مدرک لیسانس به آنها درس میدهد و در تلاش هستیم تا این فاصله را کاهش دهیم.
العالم: وضعیت ایران در المپیادهای علمی به چه شکلی است؟ دانش اموزان ایرانی تا کنون به چه میزان در این عرصه موفق بوده اند؟
بطحایی: خوشبختانه ایران به جهت تلاش های فراوانی که در حوزه علم و علم آموزی داشته و پیشرفت های قابل توجهی که در نظام اموزشی داشته ما در سطح بین المللی و مسابقات علمی به خصوص در المپیادهای علمی که در سطح بین المللی برگزار میشود یکی از موفق ترین کشورها هستیم. ما امروز با افتخار بیش از 250 مدال طلا، نقره و برنز در المپیادهای مختلف کسب کرده ایم و از این جهت همواره در المپیادهای مختلف یکی از موفق ترین کشورها بوده ایم.
در سال گذشته مجری المپیاد علمی کامپیوتر بودیم و امسال مجری المپیاد زیست شناسی هستیم. این المپیاد در سطح بین المللی و با حضور چندین کشور برگزار خواهد شد و باید گفت که به پشتوانه تاریخ کهن و اسلامی که ما را همیشه ترغیب به علم آموزی میکند، ایران از کشورهای موفق در این حوزه است.
العالم: تعامل جمهوری اسلامی ایران با نهادهای بین المللی فعال در زمینه آموزشی چگونه است؟
بطحایی: تعاملات و ارتباطات ما با سازمان های بین المللی از جمله یوتسکو و به ویژه سازمان هایی که مرتبط با کشورهای اسلامی هستند، مشخصا سازمان ایسسکو تعامل بسیار خوبی داریم. دفتر منطقه ای آیسسکو در کشور ماست که ده ها کشور اسلامی را تحت پوشش قرار داده و این برنامه های ایسسکو توسط این مرکز منطقه ای برنامه ریزی و به اجرا در می اید . تعاملاتی که با کشورهای همسایه در حوزه های اموزشی و فرهنگی داریم در سطح خوبی است و دولت جمهوری اسلامی مصمم است که این روابط را گسترش و توسعه بدهد، به ویژه وجه مشترک ما با کشورهای همسایه دین مبین اسلام و آموزه های دینی است و از این جهت زمینه برای گسترش همکاری ها فراهم است و امیدوارم روز به روز شاهد تعاملات فرهنگی و اموزشی باشیم.
ما آمادگی این را داریم که به همه کشورها از جمله کشورهای اسلامی تجربیات خودمان را از جمله آموزش عمومی، تربیت معلم، برنامه های درسی، محتواهای آموزشی اعم از مکتوب و دیجیتال قرار دهیم و حتی از تجربیاتشان استفاده کنیم.
العالم : اکنون اوضاع اقتصادی و معیشتی معلمان را چگونه ارزیابی می کنید؟
معلم هایی که در آموزش و پرورش کار می کنند علیرغم نقشی که در سرنوشت جامعه دارند و ماموریت خطیری که دارند همواره یکی از دغدغه هایشان بحث معشیتی و اقتصادی است.
تلاش های خوبی طی سال های گذشته برای رفع این مشکل صورت گرفته اما همچنان انتظار بیش از این است که اتفاق افتاده و معلمان باید مشکل معیشتی نداشته باشند و تمام فکر و تمرکزشان بر روی آموزش و تربیت دانش آموزان باشند.