العالم_زلال قرآن
مواخذه به معنی بازخواست کردن، و معاتبه به معنی مورد عتاب قراردادن نفس، بمنظور تادیب آن پس از انجام هرگونه تخلف از فرمان خدا و رسول الله (ص) و تخطی از حدود الهی است.
تامل و تدبر در آیات زیر:
1– آیه 172 سوره مبارکه اعراف:
« وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَىٰ شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَـٰذَا غَافِلِينَ»
ترجمه: (و به یاد آر هنگامی که خدای تو از پشت فرزندان آدم ذرّیّه آنها را برگرفت و آنها را بر خودشان گواه ساخت که آیا من پروردگار شما نیستم؟ همه گفتند: بلی، ما گواهی دهیم. (برخی مفسرین گفتند: مراد ظهور ارواح فرزندان آدم است در نشأه ذرّ و عالم روح و گواهی آنها به نور تجرّد و شهود به توحید خدا و ربّانیت او در عوالم ملک و ملکوت.) (و ما این گواهی گرفتیم) که دیگر در روز قیامت نگویید: ما از این واقعه غافل بودیم).
2– آیات 60 و61 سوره مبارکه یس:
« أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ. وَأَنِ اعْبُدُونِي هَـٰذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ»
ترجمه: ((خطاب آید) ای آدم زادگان، آیا به شما سفارش ننمودم که شیطان را نپرستید، زیرا روشن است که او دشمن بزرگ شماست؟! .و مرا پرستش کنید، که این راه مستقیم (سعادت ابدی) است).
3– آیه 20 سوره مبارکه رعد:
« الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّـهِ وَلَا يَنْقُضُونَ الْمِيثَاقَ»
ترجمه: (عاقلان آنهایند که به عهد خدا وفا میکنند و پیمان حق را نمی شکنند).
انسان را به این باور یقینی می رساند که حضرت حق سبحانه و تعالی در روز «اَلَست» از بنی آدم پیمان گرفته که، از شیطان پیروی نکنند، به عهدهای خود با خدا وفا نمایند و عهد شکنی نکنند (خلاف اوامر و نواهی خدا و احکام دین او عمل نکنند)، که اگر چنین کنند در دنیا و آخرت مورد لعن و نفرین خداوند و عقوبت سخت و شدید الهی قرار خواهند گرفت، و غرض از محاسبه این است که انسان همه روزه اعمال خود را بر همین معیارها بسنجد و در صورت تخلف از آنها خویشتن را مورد معاتبه قراردهد.