العالم ـ ایران ـ سیاسی
بنابر چنین نگرشی بود که جمهوری اسلامی ایران همانند سالیان طولانی گذشته، طی دو سال و نیم اخیر نیز کوشید با درک شرایط دشوار افغانستانِ پس از اشغال و برای کاهش آلام مردم این کشور در مرحله گذار، مسیری را بپیماید که مردمان شریف آن بتوانند در برابر شدائد و مصائب حاصل از دوران اشغال بیگانه تاب‌آوری داشته باشند.
استمرار میزبانی از جمعیت میلیونی آوارگان و پناه‌جویان، پشتیبانی از تجارت و بازرگانی، تسهیل تردد ساکنان و اتباع افغانستان، ارائه خدمات در حوزۀ سلامت و درمان، کمک به حادثه‌دیدگان از بلایای طبیعی و سایر نمونه‌ها، نمایانگر رویکرد سازنده و اهداف انسانی سالیان اخیر جمهوری اسلامی ایران نسبت به افغانستان است.
باید درنظر داشت که این رویکرد سازنده و انسانی در شرایطی اتخاذ و اجرا شد که اولا: ملت شریف ایران تحت شدیدترین تحریم‌های ظالمانه قرار داشتند.
ثانیا؛ برخی کشورها و مراجع بین‌المللی ضمن نادیده انگاشتن مسئولیت‌های رژیم اشغالگر در دورۀ اشغال افغانستان، در مسیر برداشتن گام‌های ضروری در مرحله پس از اشغال، به اقتضائات داخلی، پیوندهای تاریخی و اتصالات اجتماعی، الزامات محیط همسایگی و مسائل اصلی چون مهاجرت، تروریسم، مواد مخدر، حقوق اجتماعی اقشار متنوع و سلایق متکثر مردم افغانستان توجه کمتری نشان دادند.
اینک با توجه به کوشش دبیرکل سازمان ملل متحد در توجه بیشتر به «مسئلۀ افغانستان» به عنوان یک دستور کار مهم که طی ماه‌های اخیر تحرک بیشتری گرفته است و با قدردانی از نقش سازنده دبیرخانه سازمان ملل متحد، جمهوری اسلامی ایران ملاحظات خود در زمینۀ وضعیت پیش‌رو را به ترتیب ذیل اعلام می‌دارد:
الف. ضرورت حل و فصل «مسئلۀ افغانستان» و کوشش برای تسریع مشارکت این کشور در سازوکار جهانی، ایجاب می‌کند پیش از بنای دوگانگی ساختاری و ایجاد ماموریت‌های تازه؛ با مطالعه تجارب آزموده قبلی و ارائه گزارش عملکردی از آنها، دامنۀ تمرکزگرایی در ایفای مسئولیت‌های بین‌المللی در مشورت با محیط همسایگان افغانستان تقویت شود.
ب. مطالعۀ تحولات افغانستان از زمان استقلال تاکنون مؤید آن است که عدم موفقیت در آزمون پیش‌رو، اثرات مخرّبی را بر صلح و امنیت بین‌الملل برجای خواهد گذاشت. از این جهت ضروری است جامعه جهانی و سازمان‌های بین‌المللی بدین نکته توجه نشان دهند که؛ «افغانستان کنونی تحمل پذیرش ناکامی تازه را ندارد».
ج. دروازۀ ورود افغانستان به جامعه جهانی، محیط منطقه‌ای و همسایگی آن است. از این‌رو پیشنهاد ایجاد گروه تماس منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران ــ مندرج در بیانیۀ نشست فرمت مسکو اجلاس غازان 2023 ــ یک گام اصولی و روند معقول برای نتیجه‌بخشی به هرگونه ابتکار جدید است. شکی نیست؛ راه برگزیدۀ افغانستان در مسیرهمگرایی با همسایگان خود، ترتیباتی را مشخص خواهد ساخت که تضمین کننده کامیابی ماموریت‌های تازه در ساختار و سازمان نظام بین‌الملل است.
د. یک ضروت مهم دیگر، توجه به واقعیات و مشکلات مزمنی است که امروز گریبانگیر افغانستان و جامعه جهانی شده است. گشودن پرونده‌های تازه بدون سامان بخشیدن به موضوعات ریشه‌دار گذشته، همچون مهاجرت، آوارگان، مواد مخدر و تروریسم به حل «مسئلۀ افغانستان» منجر نخواهد شد. لذا پیشنهاد آن است پیش از نگرش‌های تازه و جنسیت‌زده، کوشید در حل پرونده‌های جاری نتایج اطمینان بخشی حاصل آید.
جمهوری اسلامی ایران همچنین باور دارد در این مسیر، کمک به شکل‌گیری و موفقیت یک حاکمیت معیّن از افراد صالح متعلق به اقشار متنوع جامعه افغانستان بترتیبی که «اصولی روشن»، «تعهداتی مسئولانه» و «برنامه‌ای مطلوب» برای عبور افغانستان از مشکلات دهه‌های اخیر را موجب گردد، سازنده‌ترین گام از ناحیه این کشور در مسیر «تعامل، همگرایی و همکاری سازنده» با کشورهای منطقه و جهان است.