العالم-اروپا
رایزنی فرهنگی ایران در روسیه در گزارشی نوشت: وضعیت جامعه اسلامی روسیه پس از مدت طولانی بالاخره در اواخر سال ۲۰۱۶ و اوایل سال ۲۰۱۷ متحول شد. در گذشته تنها دو مرکز اصلی تاثیرگذار در حوزه اسلام وجود داشت، اداره دینی مرکزی مسلمانان روسیه با ریاست مفتی «طلعت تاج الدین» و ائتلاف مخالفان آن که در سال ۱۹۹۶ ریاست آن را «راویل عین الدین» به عهده داشت. سال ۲۰۰۱ انجمن مسلمانان قفقاز شمالی، مرکز هماهنگی مسلمانان قفقاز شمالی، به آن اضافه شد. در سال ۲۰۱۰ مفتیات سراسری روسیه ایجادشد و درسال ۲۰۱۱ اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان شکل گرفت.
در حال حاضر حدود هفت مرکز بزرگ اسلامی وجود دارد. تا اوایل سال جاری ۵۵۱۳ سازمان اسلامی که شامل ۸۳ مرکز متمرکز می‌باشد، در روسیه ثبت گردیده است. البته شمار واقعی جوامع و انجمن‌ها بیشتر است و از ۸۵۰۰ عدد فراتر می‌رود، اما تعیین دقیق آنها به خاطر عدم وجود معیار دقیق کار ساده‌ای نیست. به عنوان مثال، در داغستان تعداد مساجد بین مسیر کم نیست، مانند مساجد کنار جاده‌ها برای عبادت مسافرین و رهگذرها.
بر اساس معیارهای پایه‌ای در بین پنج مرکز اسلامی ایجاد شده بعدی یک رتبه‌بندی خاص حاکم است که به این ترتیب می‌باشد. اساسا اداره دینی مسلمانان جمهوری داغستان، جایگاه نخست را در میان مراکز اسلامی روسیه داراست. از جمله ظرفیت‌های این مرکز می‌توان به شمار زیاد انجمن‌های واقعی، شمار مراکز آموزشی، کادر آموزشی قوی اشاره نمود. در حال حاضر این مرکز در واقع مرکز سطح فدرالی محسوب می‌شود. گواه فعالیت نمایندگان اداره دینی مسلمانان داغستان وجود روزنامه ی «السلام» است، که پر تیراژترین رسانه مسلمانان محسوب می‌شود و رشد و گسترش آن در سطح بالا مدتی پیش باعث جدل بین اداره دینی مسلمانان داغستان و مرکز مسلمانان قفقاز شمالی گردید. شمار مجمع های آن در داخل جمهوری به ۲۶۰۰ و در خارج از مرزهای آن بیش از ۲۰۰ مورد می باشد.
دومین جایگاه در بین مراکز اسلامی روسیه متعلق به اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان می‌باشد. در این جمهوری حدود ۱۵۰۰ مرکز اسلامی، شامل، مراکز استراتژیک اصلی برای مسلمانان- دانشگاه اسلامی روسیه در قازان و آکادمی اسلامی بولگار، وجود دارد.
اداره مرکزی مسلمانان روسیه در رتبه سوم قرار دارد. هسته آن در باشقیرستان حدود ۵۰۰ انجمن دارد و در شهرهای بزرگ سامارا، آرینبورگ، چلیابینسک، اولیانوفسکایا، پرسک، نیز دارای ۶۰۰ مجمع می باشد. در شهرهای کوچک دیگر نیز دارای ۳۰۰ مورد انجمن می‌باشد.
پس از به وجود آمدن اداره دینی مسلمانان داغستان، مرکز اسلامی قفقاز شمالی از رده اول به جایگاه چهارم تنزل یافت. مرکز اسلامی قفقاز شمالی به عنوان چهارمین مرکز اسلامی در روسیه حدود ۱۰۰۰ مجمع فعال و ۵۰۰ مجمع ثبت شده را تحت کنترل دارد.
با اختلاف ناچیزی، بعد از مرکز اسلامی مسلمانان قفقاز شمالی، شورای مفتیات روسیه با دارا بودن بیش از ۹۰۰ انجمن در جایگاه پنجم قرار دارد که بیشتر آنها در جمهوری باشقیرستان متمرکز هستند.