العالم _ ایران / سیاسی
محمد راستاد مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی و معاون وزیر راه و شهرسازی در گفتگو با شبکه العالم، درباره وضعیت کنونی بنادر و دریانوردی کشور، نفتکش توقیف شده ایرانی، نفتکش توقیف شده انگلیسی در خلیج فارس و ائتلاف دریایی مدنظر آمریکا توضیحاتی ارائه داد.
مشروح این گفتگو در ذیل امده است؛
العالم: وضعیت کنونی بنادر و دریانوردی کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
خوشبختانه با توجه به ظرفیت ها، قابلیت ها و توانمندی هایی جمهوری اسلامی ایران هم در ناوگان کشتی رانی و هم بنادر تجاری توانسته ایم طی مدتی که تحت تروریسم اقتصادی قرار گرفته ایم به گونه ای عمل بکنیم که کشورمان از نظر مبادلات تجاری و بازرگانی و حمل و نقل دریایی در بن بست قرار نگیرد مؤید این موضوع این است که در حال حاضر در همین سال جاری در قیاس با سال گذشته بالغ بر 60 میلیون تن حجم تخلیه و بارگیری کالا در بنادر تجاری کشورمان داشته ایم که حدود 5 درصد نسبت به مدت مشابه پارسال رشد داشته ایم. در زمینه تخلیه و بارگیری از میزان 60 میلیون تن سهم ما در کالاهای غیر نفتی حدود 43.5 میلیون تن است که نزدیک ده درصد نسبت به مدت مشابه پارسال رشد داشته است و نکته جالب توجه این است که در زمینه واردات محموله های نفتی با 13.8 میلیون تن نسبت به پارسال 25.6 درصد رشد داشتیم و برای صادرات غیر نفتی هم با 22.7 میلیون تن 6 درصد نسبت به پارسال رشد داشتیم تردد کشتی های اقیانوس پیمای ما به بنادر کشورمان 3650 فروند بوده است که 3.5 درصد افزایش داشته است این آمار را از این جهت من ارائه کردم که مخصوصا با روند رو به رشدی که داشته است نشان بدهیم که بخش دریایی ما و ناوگان ما و بنادر ما با اینگونه تهدیدات قابل توقف نیست و نمی شود ما را به گونه ای تهدید کرد و تحریم کرد که مسدود بشویم ما کماکان توانسته ایم فعالیتمان را ادامه بدهیم و انشاءالله از این به بعد هم نیازهای خودمان را اعم از صادرات و واردات از طریق بنادر تجاری و ناوگان تجاری که داریم انجام خواهیم داد.
العالم: برنامه شما برای ادامه روند اجرایی در سازمان به چه نحو است؟
به مجرد خروج برخی از خطوط لاینر خارجی مخصوصا حمل و نقل کانتینری با توجه به توان داخلی و توان کشتی رانی داخلی مان توانستیم این بخش را پوشش بدهیم در سایر موارد هم خوشبختانه تردد ناوگان بین المللی به بنادرمان حفظ شد برخی از موانعی که آمریکا تلاش کرد برای ما ایجاد کند با اعمال تحریم های جدید مثل توقف فعالیت های مؤسسات رده بندی بین المللی یا بیمه های بین المللی ، با استفاده از توان داخلی این موضوع نیز پوشش داده شد . ما از نظر ظرفیت بنادر متکی به توان متخصصین ایرانی برای توسعه و تجهیز هستیم که نمونه آن تجهیزات جدیدی است که دو هفته پیش با حضور مهندس اسلامی وزیر محترم راه و شهرسازی در بندر شهید رجایی به بهره برداری رسید. 15 دستگاه جرثقیل دروازه محوطه های کانتینری موسوم به آر تی جی که توسط سازندگان داخلی تولید شد و برای تجهیز بندر شهید رجایی از آن ها استفاده شد.
العالم: چه اقداماتی برای آزادسازی نفتکش توقیف شده ایرانی صورت گرفت؟
خوب این کشتی در حال حاضر یک کشتی ایرانی است که تحت پرچم جمهوری اسلامی ایران بوده و در ایران به ثبت رسیده است و و نام آن هم " آدریان دریا" است . ترددی که در همان مقطع داشت انجام می داد کاملا مطابق با موازین و کنوانسیون های بین المللی داشت فعالیت می کرد هیچگونه مشکل قانونی متوجه این کشتی نبود و قطعا اقدامی که برای توقیف آن کشتی انجام شد یک اقدام غیر قانونی و مغایر با مقررات بین المللی بود ما در همان مقطع هم از طریق سازمان بین المللی دریانوردی( آیمو ) به عنوان آژانس تخصصی سازمان ملل متحد اعتراض خودمان را به این اقدام غیر قانونی منعکس کردیم و خوشبختانه به لحاظ این که اقدام آنها پشتوانه قانونی نداشت ما شاهد این بودیم که دادگاه جبل طارق نهایتا حکم به رفع توقیف کشتی داد .
کلا در سطح دنیا ناوگانی که به حمل و نقل دریایی اشتغال دارند حالا اعم از کالاهای نفتی یا غیر نفتی مالکان کشتی ها این اختیار را دارند که کشتی شان را تحت هر پرچمی دربیاورند و این یک مکانیزمی است که در حمل و نقل دریایی برقرار است . ممکن است که ما کشتی هایی را تحت مالکیت داشته باشیم که پرچم کشورهای دیگری داشته باشد یا مالکان خارجی برخی از کشتی ها که در کشتی شان از پرچم ما استفاده می کنند و در کشور ما به ثبت برسانند . بر اساس قانون دریایی جمهوری اسلامی ایران اگر یک کشتی غیر نفتی بخواهد تحت پرچم ایران در بیاید و در جمهوری اسلامی ایران به ثبت برسد بایستی حداقل 51 درصد سهام اش متعلق به یک شرکت ایرانی یا تبعه ایرانی باشد منتهی در رابطه با نفتکش ها ، کشتی های تانکر یا نفتکش در قانون دریایی ایران این استثناء وجود ندارد و هر مالکی می تواند کشتی نفتکش اش را اگر صد در صد هم متعلق به یک تبعه خارجی یا شرکت خارجی باشد در جمهوری اسلامی ایران ثبت بکند و تحت پرچم ایران در بیاورد .
به مجرد صدور حکم رفع توقیف این کشتی مانعی برای خروجش از جبل طارق نداشته است طبعا" کشتی مدت نسبتا طولانی در آنجا متوقف بوده است احتیاج به تجهیز مجدد و تامین یکسری مایحتاج دارد و همچنین جایگزینی کارکنان کشتی که ما انتظار داریم با اقداماتی که توسط شرکت کشتیرانی مالک این کشتی انجام شده است امروز مایحتاج کشتی اعم از مواد غذایی و سوخت و نیروی انسانی جدید تامین بشود و انشاءالله این کشتی امروز جبل طارق را به مقصد بعدی اش ترک بکند .
همانطور که عرض کردم این که تا حالا این کشتی پس از رفع توقیف اش آنجا مانده است صرفا" مسائل فنی کشتی است یعنی آماده سازی برای دریانوردی و هیچ مانعی برای خروجش از لحظه صدور رفع توقیف وجود نداشته و تا الآن هم مانعی برقرار نشده و ما امیدواریم این کشتی امروز بتواند جبل طارق را ترک بکند.
العالم: نفتکش توقیف شده انگلیسی در خلیج فارس چه روندی را طی می کند؟
کشتی استنا ایمپرو که تحت پرچم بریتانیا و ثبت بریتانیا بوده به لحاظ اقدامات مغایر با مقررات بین المللی دریایی توقیف شد ما کشوری هستیم که متعهد به کنوانسیون های بین المللی دریایی هستیم و در آبهای تحت مسئولیت مان اگر ناوگانی تردد بکند صرف نظر از ملیت شان مرتکب اقداماتی مغایر با کنوانسیون های بین المللی بشوند قطعا باید پاسخگوی اقدامات شان باشند بنابراین با حکم مرجع قضایی و توسط ضابطین قضایی این کشتی توقیف شد مستندات و مدارک مربوط با تخلفات این کشتی به مرجع قضایی ارائه شد و در مرجع قضایی که دادگاه بندر عباس است این پرونده در حال رسیدگی است و نهایتا با توجه به تخلفاتی که این کشتی انجام داده یعنی نقض مقررات دریایی بر اساس تصمیمی که مرجع قضایی خواهد گرفت تکلیف این کشتی مشخص خواهد شد .
العالم: آیا توقیف نفتکش انگلیسی در راستای اقدام انگلیسی ها علیه ایران بود؟
خیر به هیچ عنوان این دو با هم ارتباطی ندارند همانطور که عرض کردم توقیف نفتکش ما در واقع نفتکش عامل نفت جمهوری اسلامی ایران در جبل طارق کاملا غیر قانونی و مبنای حقوقی نداشت و در حالیکه این کشتی مرتکب تخلف و اقدامات مغایر با کنوانسیون های دریایی تحت تعقیب و توقیف قرار گرفت .
به طور کلی جمهوری اسلامی ایران به لحاظ این که به اکثر کنوانسیون های بین المللی دریایی ملحق شده به عنوان یک کشور ساحلی که در قبال ایمنی دریانوردی و حفاظت از محیط زیست دریایی در آبهای تحت مسئولیت و حاکمیت خودش مسئولیت دارد طبیعتا" تمام ناوگانی که در آبهای تحت حاکمیت ما تردد انجام می دهند باید از قوانین و مقررات بین المللی متابعت بکنند هر کشتی که تخلف داشته باشد طبعا" تحت تعقیب قرار خواهد گرفت و این موضوع فقط مربوط به کشور ما نیست تمام کشورهای ساحلی به نوعی مقررات دریایی را در آبهای تحت حاکمیت خودشان اعمال می کنند و همه ناوگان بین المللی صرف نظر از ملیت شان یا مبدا و مقصدشان موظف هستند که این قوانین را رعایت بکنند در غیر این صورت ممکن است تحت تبعات ناشی از تخلف از مقررات قرار بگیرند .
العالم: امنیت کنونی خلیج فارس و دریای عمان را چگونه ارزیابی می کنید؟
همانطور که بارها تاکید شده؛ در محدوده خلیج فارس و دریای عمان به علت آنکه ما دارای ناوگان مقتدر نیروی دریایی هستیم همواره توانسته ایم امنیت دریایی را تامین کنیم. ما نه تنها بواسطه این توانمندی، امنیت تردد دریایی کشتی های تجاری را در این منطقه تامین کرده ایم بلکه بیش از یک دهه است که نیروی دریایی ما در آبهای پرخطر سواحل سومالی که تحت تهدیدات دزدی دریایی قرار داشته، از ناوگان تجاری بین المللی مراقبت کرده است. این یعنی ناوگان ما حتی فراتر از آبهای تحت مسئولیت خودمان نیز در تامین امنیت ناوگان کشتیرانی تجاری مشارکت داشته است. آن چیزی که به عنوان اصل مطرح است این است که امنیت هر منطقه ای باید توسط کشورهای همان منطقه تامین شود. شکل گیری یک ائتلاف خارج از این قاعده بجز ایجاد تنش نتیجه دیگری در پی نخواهد داشت.
متاسفانه ممکن است برخی اوقات مواضعی از سوی بعضی کشورهای منطقه اتخاذ شود که همراستا با سیاستهای خصمانه ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران باشد. طبیعتاً در این میان برخی کشورها هستند که تمایلی به چنین رویکردهایی ندارند. انتظار آن است که تامین ایمنی دریانوردی در چارچوب قانونی خودش شکل بگیرد یعنی هر یک از کشورهای منطقه تامین امنیت محدوده های دریایی تحت مسئولیت خود را بر عهده بگیرند تا نیازی به شکل گیری و استقرار ائتلاف دریایی از جانب نیروهای فرامنطقه ای نباشد.
العالم: آیا سازمان بنادر و دریانوردی فقط مباحث فنی و تکنولوژی را بر عهده دارد یا هماهنگی با واحدهای نظامی برای تامین امنیت دریانوردی هم در حیطه وظایف آن تعریف شده است؟
سازمان بنادر و دریانوردی مرجع حاکمیتی دریایی کشور است در حوزه ایمنی دریانوردی، حفاظت از محیط زیست دریایی، بنادر بازرگانی کشور و کشتیرانی تجاری. مسئولیت سازمان بنادر و دریانوردی، مسئولیت فنی در قبال ناوگان تجاری است اما هر جا که هماهنگی با نیروهای نظامی ضرورت داشته باشد بویژه در مواقعی که تخطی از مقررات صورت گرفته باشد، نیروهای نظامی و انتظامی به عنوان ضابط قضائی، وظیفه اجرای مقررات و پیشگیری از بروز تخلفات را بر عهده دارند.
العالم: درباره موضوع زیر پا گذاشتن قوانین توسط کشتی ها آیا شما درباره توقیف کشتی متخلف تصمیم گیری می کنید یا خیر؟
اگر چنانچه ناوگان تجاری تخطی از مقرراتی داشته باشند که ایمنی دریانوردی یا محیط زیست دریایی را دچار مخاطره کند، سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان سازمان تخصصی متولی موضوع، مسئله را به مقامات و ضابطین قضایی منعکس می کند و بر اساس حکم مرجع قضائی و اقدام ضابطین قضائی، برخورد قانونی با شناورهای متخلف انجام می شود. اگر طبیعت این تخلفات چیز دیگری باشد یعنی غیر فنی باشد مانند تجاوز مرزی، نیروی دریایی در این باره ورود و اقدام می کند.
العالم: اگر ائتلاف دریایی مدنظر آمریکا تشکیل شود و ناوها و ناوچه های مختلف به منطقه گسیل شوند آیا این موضوع بر امنیت آبراه ها و تردد کشتی ها تاثیر منفی نخواهد داشت؟
وقتی یک جریان عادی تردد در آبراه ها و بنادر و منطقه ما برقرار هست و همانگونه که عرض کردم در چند ماه ابتدایی امسال بیش از سه هزار و پانصد فروند کشتی اقیانوس پیما عمدتاً خارجی در بنادر ما تردد داشته که این موضوع بیانگر آن است که ما توانسته ایم امنیت و ایمنی تردد را در این منطقه تامین کنیم. هنگامی که چنین جریان مبادله کالا و تردد کشتی در منطقه برقرار است به نظر می رسد حضور ناوگان خارجی در قالب ائتلاف بین المللی بجز ایجاد تنش و احساس ناامنی رهاورد دیگری نداشته باشد و چه بسا این ائتلافها و تلقین شرایط ناامن باعث افزایش حق بیمه کشتی ها از سوی شرکتهای بین المللی بیمه ای شود و این امر سبب افزایش هزینه حمل و نقل کالاها به منطقه شود که نتیجه تا الان همین بوده است. بنابراین تشکیل این ائتلاف هیچ کمکی به امنیت دریانوردی نخواهد کرد.
اصل شکل گیری ائتلاف دریایی یک مسئله غیر قابل پذیرش است. حال اگر یک عنصر مجهول و نامشروع قصد حضور در این ائتلاف را داشته باشد، این موضوع هم خط بطلانی خواهد کشید بر مشروعیت این ائتلاف و حضورش در منطقه ما. به نظر می رسد در کنار تنش اولیه ای که ناشی از تشکیل و حضور چنین ائتلافی خواهد بود، نام یک رژیم غاصب در این ائتلاف به عنوان یک شرمساری می تواند مطرح باشد که چگونه کشورهای منطقه می توانند بپذیرند که چنین رژیمی در ائتلافی حاضر باشد که بخواهد امنیت تردد دریایی در منطقه ای را تامین کند که امور تجاری و اقتصادی آن بدون هیچ مشکلی هم اکنون در حال انجام است.
العالم: آیا تحریم ها بر دریانوردی تاثیرگذار بوده است؟
بخش عمده ای از تجارت دریایی ما، از قدیم الایام تجارت منطقه ای بوده است. به هر حال بخش زیادی از بازار صادراتی ایران را کشورهای حوزه خلیج فارس تشکیل می دهند که فعالیتهای مرتبط با آن توسط ناوگان سنتی و سبک انجام می شود. بطور طبیعی اعمال برخی محدودیت ها و فشارهای تحریمی، اثر منفی بر این ترددها و تجارتها گذاشته اما خوشبختانه تردد ناوگان منطقه ای و واردات و صادرات به روال معمول خود ادامه یافته و تردد ناوگان ما به اغلب بنادر کشورهای حوزه خلیج فارس برقرار است.
العالم: با توجه به تحریم های موجود و پیش بینی های آتی چه نگاهی به آینده دارید و برنامه شما در بخش بنادر چیست؟
خوشبختانه توانسته ایم اوج فشارهای تحریمی را با توان و قدرتی که در بخش ناوگان و بنادر داریم پشت سر بگذاریم. بر اساس آمارهای مستند موجود، روند کنونی ما رو به رشد و مثبت است. صف ورود کشتی ها را در بنادر خود داریم. این قدرت و توان را داریم که بتوانیم در ادامه هم بواسطه اتکا به ظرفیتهای داخلی در بنادر و ناوگان خود، به این روند رو به رشد ادامه دهیم ان شاء ا... .