العالم ـ ایران ـ سیاسی
محمدجواد ظریف در پیامی برای همایش آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: به دلیل انجام سفر پیش‌بینی نشده نخست‌وزیر پاکستان به تهران نتوانستم در جمع شما عزیزان، دانشجویان، طلاب، فضلا و اندیشمندان حضور پیدا کنم، عذرخواهی کرده و امیدوارم در زمان مناسب دیگری، افتخار حضور در آن دانشگاه نصیب بنده شود.
وی با بیان اینکه در نظام جهانی در حال گذار، دولتها به دنبال تغییر جایگاه با هدف تبدیل خواست، اراده و نگرانی خود به خواست، اراده و نگرانی جمعی هستند، اظهار داشت: در این فرایند، آن دسته از کشورهایی که ارزیابی درستی از شرایط انتقالی، توانمندی ها و آسیب پذیری های خود ندارند، به تدریج موقعیت و نفوذ فعلی خود را از دست می دهند و به حاشیه رانده می شوند.
رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه هدف تمام دولتها، تغییر و ارتقای جایگاهشان در نظام جهانی است، تصریح کرد: تحقق چنین هدف کلانی، بدون برخورداری از دیپلماسی کارآمد، خلاق و مبتکر و استفاده بهینه، منسجم و هدفمند از اشکال مختلف دیپلماسی که در گذر زمان تکامل یافته است، امکان پذیر نخواهد بود. دیپلماسی در ارتقای کم هزینه اما کارآمد جایگاه یک کشور و هم چنین کاهش سطوح اصطکاک ها میان دولتها نقش آفرینی بی بدیلی دارد و همواره به مثابه یک منبع قدرت کشورها کارکردهای ویژه ای دارد.
«دیپلماسی فرهنگی و علمی» یک الزام اجتناب‌ناپذیر
ظریف با اشاره به جایگاه دیپلماسی فرهنگی و علمی خاطرنشان کرد: به باور بسیاری از صاحب نظران روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، برای کسب توفیقات اثربخش، پایدار و بلندمدت در حوزه سیاست خارجی، استفاده درست از ظرفیتها و سازوکارهای فرهنگی و علمی در چارچوب «دیپلماسی فرهنگی و علمی» یک الزام اجتناب‌ناپذیر است. در کنار به کارگیری دیپلماسی متعارف و رسمی از سوی دستگاههای مرتبط با روابط خارجی، دیپلماسی فرهنگی و علمی بستر مناسبی برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی ایجاد می کند.
وی ادامه داد: همیشه تاکید کرده ام که این بخش، توجه ویژه ای از سوی همه دست‌اندرکاران را می طلبد و ضروری است که با برنامه‌ریزی حساب‌شده در حوزه‌های آموزشی، علمی و فرهنگی، هنری، ترویج ارزشهای مطلوب و تأمین منافع کشور بیش از گذشته مدنظر قرار گیرد.
وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه دیپلماسی فرهنگی عرصه ظهور ظرفیتهای اعتقادی-دینی و تاریخی-تمدنی کشور در زیر شاخه‌های مختلف قدرت معنایی است، ابراز داشت: با ابزارهایی از جنس فرهنگ می‌توان در عمق باورها و اعتقادات سایر ملتها رسوخ کرد و بسترهای لازم را برای همزیستی صلح آمیز، امنیت پایدار و بهره مندی از مواهب توسعه ای فراهم کرد.
اگر شالوده انقلاب، فرهنگی نبود این اندازه دستخوش توطئه نمی‌شد
ظریف با بیان اینکه با وقوع انقلاب اسلامی و گسترش پیام فرهنگی این انقلاب، خوشبختانه توان و ظرفیت لازم برای به منصه ظهور رسیدن بار قدرت معنایی جمهوری اسلامی ایران به بهترین نحو ممکن فراهم شده است، عنوان کرد: این ما هستیم که می توانیم با اندیشه، قلم، بیان و خلق آثار فرهنگی و هنری از این توان و ظرفیت به صورت بهینه در جهت تامین منافع ملی بهره ببریم. پس قدر این ظرفیتها را بدانیم.
وی با تاکید بر اینکه اگر انقلاب اسلامی ایران، شالوده‌اش فرهنگی نبود، تا این حد دستخوش توطئه‌ها و هجمه‌های دشمن واقع نمی‌شد، یادآور شد: دشمنان از همان ابتدای شکل گیری جمهوری اسلامی ایران احساس خطر کردند که این انقلاب به یک الگوی فرهنگی، اخلاقی و معنایی به ویژه برای کشورهای منطقه تبدیل شود. به همین دلیل هم بیشترین تلاش خود را بکار گرفته اند تا این بخش از ظرفیتها را محدود و به هر روشی برای مخدوش کردن چهره جمهوری اسلامی ایران متوسل شوند.
این دیپلمات عالی با یادآوری این مطلب که انتظار از نهادهای علمی و فرهنگی ما برای تحقق اهداف دیپلماسی بالا بوده و این سطح انتظار تکالیف بسیاری برای شما و ما ایجاد کرده است، بیان کرد: همانگونه که علما، دانشمندان، ادیبان و نخبگان این سرزمین در طول تاریخ، نقش مؤثری در معرفی فرهنگ و تمدن درخشان ایرانی- اسلامی ما داشته اند، چنین انتظاری از نسل معاصر نیز وجود دارد که با اتکا به پیشینه غنی و ظرفیت های بی نظیر کشورمان، نقش مؤثری در عرصه معرفی اندیشه های نوین و پاسخ به نیازهای معنوی، فرهنگی و علمی نسل امروز داشته باشند.
لزوم مقابله بنیادین با ریشه های انحرافات در عرصه‌های فرهنگی و اعتقادی
ظریف افزود: در اوضاع و احوال کنونی که عده ای جاهل متعصب آگاهانه یا ناآگاهانه با خشونت، افراط گرایی و تندروی به نام اسلام، چهره راستین اسلام را مشوه کرده اند، این تعهد و مسئولیت مضاعف شده است.
وی با بیان اینکه جنگ با افراط گرایی و خشونت تنها در میدان نبرد در عراق و سوریه نیست بلکه باید با ریشه های این انحرافات در عرصه‌های فرهنگی، اعتقادی و دینی مقابله بنیادین کرد، گفت: در کنار آن، باید شرایطی فراهم کنیم که چهره‌ای از ایران اسلامی ارائه شود که بیشترین امکان نفوذ در دلهای مخاطبان خارجی را فراهم کند.
وزیر امور خارجه با اشاره به شرایط منطقه‌ای اظهار داشت: حوزه منطقه ما و در گسترهای وسیع تر، جهان اسلام، پرالتهاب و پرتنش است و چشم‌انداز بهبود روند امور در کوتاه مدت وجود ندارد. بخشی از مشکلات کنونی منطقه، به خاطر تفرقه و دشمنی غیرضروری میان کشورهای اسلامی است. دشمنانی هستند که از مساله تفاوتهای شیعه و سنی به عنوان یکی از ابزارها برای زمین گیر کردن امت اسلامی بهره می برند.
گفت‌وگو راهکار مهمی برای ارتباط بین جوامع مختلف است
ظریف با تاکید بر اینکه باید هوشیار باشیم مبادا که خود ما ناخواسته ترویج گر این اختلافات باشیم، تصریح کرد: البته این امر هوشمندی و درایت راهبردی را می طلبد. مدیریت تفاوتها همچنین ابزارهایی لازم دارد. گفت‌وگو و درک متقابل، راهکار مهمی برای ارتباط بین جوامع مختلف است و با توجه به توصیه‌های دین مبین اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
وی اضافه کرد: هدف از این گفت‌وگو، می تواند دستیابی به مبانی مشترک فکری و نظری میان مذاهب اسلامی و افزایش سطح مدارا برای پذیرش سلایق متفاوت همراه با احترام و تکریم باشد. ترویج این نوع نگاه، می تواند به نزدیکی هرچه بیشتر جوامع اسلامی، کنار گذاشتن اختلافات جزیی و غیرضرور و گردآمدن پیرامون «حبل الله» به بهترین نحو کمک کند.
رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه در این شرایط خطیر، باید بیش از پیش همت خود را بر تحکیم و تقویت وحدت در میان امت اسلامی و طرد تفرقه افکنان معطوف کنیم، خاطرنشان کرد: به باور من، مرکزی مانند دانشگاه ادیان و مذاهب که هم نگاه حوزوی و هم علمی- دانشگاهی دارد، هم از شناخت عمیق از دین مبین اسلام و مذهب شیعه برخوردار است و هم امکان مطالعه در مورد سایر مذاهب و ادیان را دارد، می تواند در تحقق این مسیر نقش مهمی ایفا کند. به ویژه شرایط امروز منطقه و جهان نقش مراکزی مانند این دانشگاه را برجسته تر کرده است.
همگان به جای طرح مسائل تفرقه انگیز به موضوعات وحدتبخش روی آورند
ظریف اضافه کرد: در طول تاریخ، دوره های زیادی داشته ایم که هم تفرقه و هم وحدت پیروان رسول گرامی حضرت محمد(ص) تجربه شده و سود و زیان آن هم توسط مسلمانان دیده شده است. با توجه به وضعیت منطقه و جهان اسلام، باید همگان را تشویق کنیم که به جای طرح مسائل تفرقه انگیز و مخرب، به موضوعات وحدت بخش و سازنده روی آورند.
وی با بیان اینکه بهره گیری از راهبرد تقریب و انسجام میان مذاهب اسلامی در مقابله با تفرقه و تجزیه، به شدت در عصر حاضر احساس می شود، ابراز داشت: این ایده ای است که امام امت و مقام معظم رهبری بسیار به آن توجه و عنایت داشته و دارند و همواره منادی آن بوده اند. کاملا روشن و بدیهی است که امروزه این ایده از ضروریات جهان اسلام و یکی از مهم‌ترین راهبردها برای مقابله با توطئه های آمریکا و سایر قدرتهای استکباری است.
وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه ما نیاز داریم که ضمن احترام به عقاید و تفکرات دیگر مذاهب و ادیان، بر اساس مشترکات با هم به تفاهم برسیم، بیان کرد: یکی از عوامل عزّت و اقتدار اسلام، می تواند تقریب مذاهب مختلف اسلامی با وجود تمایزات و اختلافات باشد. به تعبیر مقام معظم رهبری «مراد ما از وحدت اسلامی، یکی شدن عقاید و مذاهب اسلامی نیست.» به هر میزان، این تقریب در میان فرقه‌های اسلامی اعم از شیعه و سنی پررنگ‌تر شود، به همان اندازه نیز فرصتهای بی‌شماری برای قدرت نمایی امت اسلامی در برابر زیاده‌خواهی دنیای زر و زور مهیا خواهد شد.
دیپلماسی فرهنگی باید زمینه تحقق پویش صلح هرمز را فراهم کند
ظریف با تاکید مجدد بر گفت‌وگو و هم‌اندیشی یادآور شد: با وجود عناصر واگرا مانند تفاوت در مذهب و نیز منافع و دیدگاه‌های سیاسی و اقتصادی، می‌توان همواره امیدوار بود که با توسل به اشتراکات دینی و با کمک اندیشمندان و متفکران جهان اسلام، جریانی از گفت‌وگو و هم اندیشی را آغاز کرد تا این راهبرد، زمینه را برای گفت‌وگوهای میان نخبگان کشورهای اسلامی براساس اشتراکات دینی و منطقه‌ای فراهم گرداند.
وی افزود: این دقیقا همان چیزی است که از دیپلماسی فرهنگی و علمی انتظار می رود و می تواند بهترین پشتیبان سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دوره کنونی باشد.
این دیپلمات عالی با اشاره به طرح ایران مبنی بر ائتلاف امید عنوان کرد: اگر دولت جمهوری اسلامی ایران امروز «پویش صلح هرمز» یا (HOPE- Hormuz Peace Endeavor) را مطرح می کند و انتظار دارد که این پویش همراه با روشهای اعتمادساز و تعهد همه طرفها به حسن همجواری و عدم تجاوز و تعرض، راه خود را در میان کشورهای منطقه باز کند، دولت باید این اطمینان را داشته باشد که دیپلماسی فرهنگی و علمی در کنار دیپلماسی رسمی وزارت امور خارجه، ضمن تبیین ابعاد مختلف این ابتکار، زمینه به بارنشستن آن را فراهم کند.
ظریف با تاکید بر اینکه جلب حمایت نخبگان دینی و دانشگاهی و مردم سایر کشورهای منطقه و مسلمان وظیفه حساسی است که شما میتوانید با روشهای خلاقانه و مدبرانه آن را هدایت و راهبری کنید، گفت: ظرفیت های این دانشگاه و سایر مراکز مطالعاتی دینی و فرهنگی کشور از جمله در شهر مقدس قم بسیار گسترده است. مهم آن است که این ظرفیتها در کنار یکدیگر هم افزایی داشته و بتوانند اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران را در یک چارچوب هماهنگ و منسجم محقق سازند.
برای حفظ شیعه و سنی باید مسیر اعتدال را بپیمائیم
وی با بیان اینکه همگی، به طور ملموس میوه تلخ تکفیر و اقدامات داعش و امثالهم را دیدیم که چیزی جز ویرانی، نابودی و تحلیل رفتن بنیه دین و دینداری نداشت، اظهار داشت: خوشبختانه شیعیان در کنار برادران و خواهران اهل سنت همواره نیروی عمده مقابله با افراط و داعشی گری بوده اند. البته اندیشه‌های افراطی، شیعه و سنی نمی‌شناسد و برای حفظ شیعه و سنی باید همین مسیر اعتدال را بپیمائیم.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه یکی از اولویت‌ها و راهبردهای انقلاب ما برای مقابله با پروژه های اسلام‌هراسی، شیعه هراسی و شیعه گریزی، معرفی اسلام اعتدالی بوده است، تصریح کرد: اعتدال، یعنی میانه روی و حد فاصل میان افراط و تفریط که چنین کاری از نظر اسلام، در همه چیز مطلوب است. خداوند در قرآن کریم (سوره بقره، آیه ۱۴۳)، مسلمانان را به سبب پیروی از اسلام به عنوان «امت وسط» معرفی می کند و می فرماید: «وَکَذلِکَ جَعَلناکُم أُمَّةً وَسَطًا».
ظریف با تاکید بر اینکه مراکز فکری و پژوهشی اسلامی و حوزه های علمیه شیعی مروج همین گفتمان اعتدالی اسلام بوده‌اند، خاطرنشان کرد: آنها با انتشار بیش از پیش این گونه روایتهای صحیح از اسلام می توانند اثرگذاری قابل توجهی در جای جای دنیای امروز داشته باشند. دنیایی که تشنه شنیدن حقایق دینی و اخلاقی است. دنیایی که از جنگ و خشونت و زورگویی به ستوه آمده و پیامهای صلح دوستانه را با جان و دل پذیرا می شود.
به گزارش روز یکشنبه اداره کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امور خارجه، وی اضافه کرد: امیدوارم که با شناخت صحیح ظرفیتهای غنی علمی، فرهنگی و معنوی خودمان و همچنین آشنایی مناسب با محیط بین الملل و الزامات کار در آن، بتوانیم دست در دست یکدیگر در راستای اعتلای جمهوری اسلامی ایران، منطقه و جهان اسلام گام برداریم.
رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه آشنایی با محیط بین الملل و ارتباط با این محیط نیاز به ابزار و لوازمی دارد، ابراز داشت: کاری که در این دانشگاه دنبال می شود همین فراهم کردن ابزار کار در محیطهای فراملی است. مجهز شدن به توانمندیهای علمی در کنار تسلط به روشهای ارتباطی و ترویج افکار و ابتکارات سازنده فرهنگی بخشی از این ابزارها هستند.